Kua rewa i a Climate Connect Aotearoa he kaupapa whakauru i te ao Māori ki ngā auahatanga mō te āhuarangi 

Published:
26 July 2023

Some parts of this page are not currently available in te reo Māori

Te Ao Māori

Media Release

He pokapū mātauranga hei tūhono i ngā pakihi, i ngā hapori me ngā whakahaere ki ngā rauemi mō te āhuarangi e arahina nei e te Māori.

I tēnei rā, e whakarewa ana a Climate Connect Aotearoa, tētahi pokapū e ngātahi ai ngā auahatanga mō te āhuarangi, i a He Kete Mātauranga, i tētahi wāhi hou mō te mātauranga e whāiti ana ki te whakaurunga o te ao Māori ki ngā matapaki e pā ana ki te āhuarangi.    

Ko He Kete Mātauranga tētahi pokapū hou i te pae tukutuku a Climate Connect Aotearoa kei reira rā ētahi pārongo e pā ana ki ngā pūnaha me ngā anga o te mātauranga Māori e hāngai nei ki te huringa o te āhuarangi. Ko tāna he tūhono i ngā pakihi, i ngā hapori me ngā whakahaere ki ngā rauemi mō te āhuarangi e arahina nei e te Māori kia whānui ake ai te mātau, kia whakawhiti whakaaro, kia tautokona hoki ngā mahi mō te āhuarangi i Tāmaki Makaurau, i te whānuitanga hoki o Aotearoa.    

Ko tā He Kete Mātauranga hoki he āwhina i te pakihi me te whakahaere tauiwi kia hōparatia, kia mōhiotia hoki te uara me te hiranga o te whakaaro ki te ao Māori i ā rātou urupare ki te huringa o te āhuarangi.  

He mea hanga a Climate Connect Aotearoa e Tātaki Auckland Unlimited, e te pokapū ā-rohe mō te ōhanga me te ahurea, mā Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau i a Oketopa o te tau 2022. Ko tana kaupapa taketake ko te āwhina i te whakawhitinga kia manawaroa te āhuarangi, kia iti hoki te waro i Tāmaki Makaurau me te whānuitanga ake o Aotearoa. Ko He Kete Mātauranga tētahi o ngā mahi matua a Climate Connect Aotearoa, ka mutu, ko tēnei whakarewanga āna e haere tahi ana me te huranga o tētahi whakamāoritanga o te katoa o te pae tukutuku o Climate Connect Aotearoa.   

E kī ana a Cornell Tukiri, te Kaitohutohu Mātāmua Māori o Tātaki Auckland Unlimited, “Tuhene ana ngā wero hei aronga mā te Māori i te huringa o te āhuarangi. E hono ana tēnei ki ngā take matatini kei mua i te Māori i te whānuitanga o ngā wāhanga e whā - te taiao, te hinonga Māori, te oranga me te ahurea Māori. Heoi anō, kei te Māori te mātauranga me ngā rongoā e pā ana ki tō tātou āhuarangi e huri nei.”    

“Ko tētahi mātāpono matua o te ao Māori, ko te whātuituitanga. Ko te huringa o te āhuarangi tētahi tauira o te tūhonohonotanga me te whātuituitanga i te ao e noho nei tātou. I te ao Māori, ka titiro whakamuri, ā, ka whai hua i ngā mōhiotanga tuku iho i tētahi whakatipuranga ki tētahi kē. Ko te mōhio ki te āhua i pāhekoheko ai ō tātou tīpuna ki te taiao, ki te āhua hoki o ā rātou urupare i ngā wā o te uaua, ka noho hei aratohu i tā tātou urupare ki te huringa o te āhuarangi o nāianei, ā haere ake nei hoki. Ko te whakawhanaketanga o He Kete Mātauranga tētahi kokenga nui hei tautoko i taua urupare. Ko tāna he whakaū i te uara o te mātauranga Māori e whai māramatanga ai te whakamaurutanga me te urutaunga e pā ana ki te āhuarangi, " hei tā Cornell Tukiri.   

E kī ana a Helen Te Hira, te Tumuaki mō ngā Hua ki te Māori i Tātaki Auckland Unlimited, ko He Kete Mātauranga tētahi tīmatanga whakahiamo e aro ana ki te popono me te mātua hiahiatia kia whakawhānuihia ake te mātau o ngā pakihi ki te ao Māori i roto i te auahatanga mō te āhuarangi.  

“He mea nui kia mārama ki ngā pakihi me ngā tāngata ki ō rātou tūranga me ngā hononga ki te taiao. E whakaatu ana i ngā rauemi o He Kete Mātauranga te tipu haere o te ngākau nui ki te auahatanga me te urutaunga o ngā tāngata whenua mai rā anō e pā ana ki te toitūtanga, ki te auahatanga, ki te kaitiakitanga me te whakamarutanga.”   

Ko tā te Upoko o te Haumitanga me te Ahumahi i Tātaki Auckland Unlimited, ko tā Pam Ford, e kī nei, “Ko te ōhanga o ngā pakihi Māori te iwa ōrau o te ōhanga o Tāmaki Makaurau i te tau 2020. Ko ngā panonitanga katoa i te āhuarangi e taupā nei i te toronga ki te whenua, ki ngā wāhi tāpua rānei, ka pā ki te whātuituitanga me te tipu haeretanga o te ōhanga Māori.    

“Ko te raranga i ngā uara me ngā pūnaha mātauranga Māori ki ngā rongoā e pā ana ki te āhuarangi i te wā e whakahōhonutia ana te mōhio ki te ao Māori tētahi huarahi e whakaara ana i te panonitanga, e whakahirahira ana hoki. Ngangahu ana te kitea, me whai kia tōmua ngā panonitanga hei tautoko i ngā pakihi Māori kia pakari ake te manawanui - koinei te take matua o He Kete Mātauranga," hei tā Pam Ford.  

Hei te whakarewanga, ka whai wāhi ki te pokapū mātauranga o He Kete Mātauranga ētahi ataata e toru hei rārangi e whakaatu ana i te uiuitanga o ngā mātanga i tēnei kaupapa, ko tētahi o ērā he kaitohutohu ā-kaitiakitanga, ā, ko tētahi atu he pakihi Māori. Ka whakaatuhia e ēnei tauira ngā wheako i roto i ngā mahi me ngā pakihi o te wā e ai ki te whakaaro Māori. Ko ētahi o aua mātanga rā, ko Dan Hikuroa, he Kiripūtaiao i te Pūnaha o Papatūānuku, he Ahonuku hoki i te Tari Māori o Waipapa Taumata Rau; ko Te Huia Taylor, he tautōhito mō te kaitiakitanga, ā, ko ia hoki te Tumuaki o Paakaurua Consultants; ko Tama Toki hoki i Aotea, i tētahi pakihi i whakaawetia rā nā te mātauranga o te iwi o te kaitūhura (nō te motu o Aotea). E rua nei ngā hinonga o Aotea, he huinga panipani hei taute i te kiri e kīia nei ko Aotea Made, me te kamupene pūngao parakore e whakawhanake tonutia ana, me Aotea Energy. 

Hei pou here i te whakawhanaketanga o He Kete Mātauranga ko te ngākau ū ki a Te Tiriti o Waitangi. Ka hua i a Te Tiriti ko ngā mātāpono ā-tūāpapa i roto i ngā mahi, arā, i te āta whakamarutanga o ngā taonga (ōkiko mai, ōrehu mai), ā, i te whakamarutanga hoki o ā te Māori mahi ā-wairua. 

Mātakitakihia te ataata

Whāia ngā kōrero hou mai i Climate Connect Aotearoa

E āhei ai te whai wāhi, tūhono mai kia whakawhiwhia ki ngā karere, ki ngā kōrero, ki ngā huarahi wātea hoki e hou ana.